Naturalna, otrzymywana z soku mlecznego (lateks) substancja wielkocząsteczkowa.
Może również być syntetyczna.
Jest to materiał w większości zbudowany z długich, przypadkowo splątanych z sobą cząsteczek polimerów, które nie wykazują tendencji do krystalizacji - jest elastyczny i plastyczny.
Kiedy jest ciepło lepi się i maże, w zimnie staje się kruchy i łamliwy.
Hiszpańscy konkwistadorzy byli pierwszymi Europejczykami, którzy poznali i opisali właściwości kauczuku naturalnego. Pisarz Pietro Martire d'Anghiera, w swoim dziele: De Orbe Novo opisał grę (pierwowzór piłki nożnej), rozgrywaną przez Azteków i Majów piłkami: "sporządzonymi z białawego soku pewnej rośliny o dziwnej nazwie ca-hu-chu, które nawet lekko rzucone o ziemię, odbijają się niewiarygodnie wysoko".
Taka piłka ważyła około 6 kilogramów i była zrobiona z mieszaniny trawy, korzeni drzew i innych włókien, złączonych ze sobą kauczukową masą, a następnie wędzona w dymie.
Pierwszym, który (rozpuszczając surowy kauczuk w terpentynie) otrzymał gumę kauczukową, był Francuz Francois Fresnau w roku 1762.
Musiało jednak minąć prawie 50 kolejnych lat, żeby kauczuk zaczęto wykorzystywać do wyrobu różnych przedmiotów na niewielką skalę. Stało się to za sprawą Thomasa Hancock z Londynu, który w roku 1820 zbudował maszynę zamieniającą kauczuk w dającą się obrabiać plastyczną masę, której można było nadać pożądany kształt.
Od tej pory kauczuk znalazł szereg zastosowań. Hancock swój wynalazek opatentował, a rok później założył fabrykę w Londynie, gdzie zamontował duże maszyny własnego pomysłu, oraz żelazne walce poruszane kieratem.
Pierwszymi wyrobami z kauczuku produkowanymi w fabryce Hancocka, były paski wycinane z przygotowanej uprzednio bryły.
W dalszej kolejności z tych pasków robiono podwiązki, klamerki, gumki do spodni (spodnie, które właśnie stawały się modne, wiązane były paskiem przechodzącym pod podbiciem stopy), pasy do spódnic, nakolanniki, oraz wiele innych.
Przy produkcji najczęściej stosowano powlekanie płótna lub innego materiału roztworem kauczuku i nalepianie go na kauczukowe paski. W przypadku podwiązek, gumek i tym podobnych wyrobów kauczuk znajdował się w lnianej otoczce.
Innym wczesnym produktem były rękawiczki, ale ponieważ robiono je na skórzanym podkładzie, mogły być przydatne jedynie w ciężkich pracach, nie wymagających precyzji. Jeden tylko z wyrobów Hancocka nie był "pierwszym" w swojej kategorii - mianowicie gumka do mazania, którą stosowano w Anglii już od ponad pół wieku.
Rok później (w roku 1822), Thomas Hancock wyprodukował po raz pierwszy kauczuk w arkuszach.
Kauczuk syntetyczny (na skalę przemysłową), po raz pierwszy otrzymał w roku 1909 Niemiec Friedrich Hofmann, metoda wytwarzania była jednak zbyt kosztowna, skomplikowana, a przy tym mało wydajna. Mimo to, wykorzystano ją przy budowie łodzi podwodnych użytych w pierwszej wojnie światowej. Dopiero pod koniec lat dwudziestych, udoskonalono proces wytwarzania mocnej gumy syntetycznej na tyle, że pozwoliło to na masową produkcję m.in. opon samochodowych.
Kolejnym krokiem było w 1940 roku stworzenie wersji syntetycznej gumy - Ameripol. W ciągu pięciu kolejnych lat do produkcji masowej wprowadzono pierwsze dętki z kauczuku syntetycznego.
Jednak podstawowym i najważniejszym materiałem otrzymanym w wyniku wulkanizacji kauczuku naturalnego, kauczuku syntetycznego lub ich mieszanin, odznaczającym się zdolnością do dużych odkształceń odwracalnych jest guma.
Rozróżnia się gumę naturalną (otrzymywaną z kauczukowca brazylijskiego), oraz gumę syntetyczną, której produkcję (opartą głównie na polimeryzacji butadienu) rozpoczęły Niemcy i Związek Radziecki w latach międzywojennych, oraz USA podczas II wojny światowej.