Prawo jazdy

Dokument potwierdzający uprawnienia posiadacza do prowadzenia pojazdów silnikowych.

Z chwilą, kiedy na świecie pojawiły się pierwsze samochody, zaraz też pojawiły się wypadki z ich udziałem.
Trudno uwierzyć, ale kiedy w roku 1895 po drogach w całych Stanach Zjednoczonych poruszały się zaledwie 4 automobile, to dwa z nich zderzyły się w Saint Louis, a w wyniku zderzenia jeden z kierowców doznał poważnych obrażeń ciała.

Kiedy liczba wypadków zaczęła rosnąć lawinowo, powstały pierwsze próby uregulowania ruchu drogowego, oraz zaczęto uczyć praktycznej jazdy - pierwszymi instruktorami byli sprzedawcy pojazdów.

Pierwszym, który otrzymał pisemne zezwolenie od Wielkiego Księcia Badenii na używanie swego pojazdu na drogach publicznych, był Karl Benz. Miało to związek ze skargami mieszkańców Mannheim na hałas i zapach jaki roztaczał jego Motorwagen - rzecz działa się w roku 1888.

Rok później, jeszcze zanim pojawiły się jakiekolwiek regulacje prawne, Leon Serpollet był pierwszym, który w wyniku egzaminu otrzymał licencję na prowadzenie parowego trójkołowca.
Od roku 1893 w Paryżu, stolicy Francji, zgodnie z zarządzeniem paryskiej policji, już każdy kierowca w mieście, poruszający się po jego ulicach, musiał posiadać uprawnienia do kierowania swoim pojazdem. Ta decyzja sprawiła, że wkrótce potem pojawiły się pierwsze szkoły jazdy, oraz egzaminatorzy sprawdzający umiejętności przyszłych kierowców.

Pierwszą kobietą, która uzyskała prawo jazdy, była księżna d'Uzes. Uzyskała dyplom conducteur d'automobile w maju 1898 roku, przekonawszy egzaminatora, że potrafi stawić czoło niebezpieczeństwom ruchu w Lasku Bulońskim.

Pierwsze powszechne prawo jazdy wprowadziła brytyjska ustawa o pojazdach silnikowych z 1903 roku. Każdy pojazd musiał być zarejestrowany w lokalnym urzędzie, a kierowca musiał udowodnić, że potrafi się nim poruszać. Kierowca musiał mieć przynajmniej 17 lat. Wolno było poruszać się z prędkością do 32 km/h.

W roku 1905, Jules Perrigot wydał pierwszy kodeks drogowy, zawierający dziesięć artykułów. Rok później - w roku 1906, wprowadzono obowiązek posiadania przez kierowców prawa jazdy w całej Francji.

W naszym kraju już jesienią 1918 roku powstały pierwsze komisje egzaminacyjne dla kandydatów na kierowców. Aby uzyskać dokument (ważny przez trzy lata), trzeba było mieć 18 lat i zdać egzamin teoretyczno-praktyczny obejmujący wiedzę z budowy i działania pojazdu, ze znajomości przepisów, oraz umiejętności prowadzenia pojazdu. Chętnych egzaminowali członkowie automobilklubów, pasjonaci motoryzacji i wojskowi, którzy szkolili rekrutów jeszcze w c.k. armii austro-węgierskiej.
Pierwsze "prawka" to małe, zielone książeczki, zawierające dane osobowe kierowcy, datę uzyskania uprawnień i wykaz "przykazań" automobilisty.

Przepisy dotyczące praw jazdy określono w roku 1921, wraz z wejściem w życie pierwszego, polskiego kodeksu drogowego: "Przepisów o ruchu pojazdów mechanicznych po drogach publicznych". Był to prawdziwy przełom.

Nowością stało się też wprowadzenie kategorii praw jazdy, zróżnicowanych w zależności od rodzaju pojazdu. Najniższa, V kategoria, upoważniała do prowadzenia motocykli, a posiadacz tzw. jedynki, czyli kategorii najwyższej, był już prawdziwym zawodowcem i mógł prowadzić autobusy. Osobną kategorię prawa jazdy: IIB  ustanowiono do prowadzenia jednego modelu samochodu - słynnego Forda T.
Nie wymagano prawa jazdy przy prowadzeniu pojazdów, których prędkość maksymalna nie przekraczała 10 km/h.

W Ameryce dopiero od 1935 prawo jazdy stało się dokumentem wymaganym przez prawo, ale tylko w kilku stanach wydawano je po teście kwalifikacyjnym. Dziś jest tam podstawowym dokumentem tożsamości.