Gips

Materiał budowlany pochodzenia naturalnego. Minerał pospolity, szeroko rozpowszechniony.

gipsZnany i stosowany już od dawna - najstarsze ślady zastosowania gipsu sięgają 6 500 roku p.n.e. i zostały odkryte przez archeologów badających freski z czasów neolitycznej społeczności w Anatolii (dzisiejsza Turcja).

Ówcześni artyści już wtedy wykorzystywali gips (po sproszkowaniu i zmieszaniu z wodą) jako tynk, nakładając go na ściany skalne i tworząc w ten sposób podłoże pod freski z fantastycznym wyobrażeniem polowań.

Na obszarze Mezopotamii istniały miasta-państwa, jak Uhr, Uruk i inne, w których budowano świątynie z płyt gipsowych odlewanych w formach już około 3200 r. p.n.e.

Starożytni Egipcjanie w budowanych piramidach stosowali gips budowlany jako spoiwo już około 2560 roku p.n.e. Przykładem zastosowania spoiwa gipsowego jest piramida schodkowa Dżosera (Dżesera) w Sakkarze koło Memfis.
Poza tym, we wczesnych grobowcach pokrywali ściany masą składającą się z wapna i gipsu, a w ten sposób wykończoną powierzchnię dodatkowo jeszcze często malowali i dekorowali.

ozdobny sufit gipsowyOkoło IV wieku p.n.e. Rzymianie odkryli zasady wodnego utwardzania wapna, które dzięki dodaniu wysoko aktywnych postaci krzemionki i korundu, np. ziem wulkanicznych, twardniało jeszcze szybciej pod wpływem wody.
Po upadku Rzymu zaprawa hydrauliczna była wykorzystywana w niewielkim stopniu aż do XVIII wieku.

Najstarszy i najlepiej udokumentowany opis gipsu, sporządzony w starożytnej Grecji brzmi:
"Używamy tej substancji w trakcie budowy jako pokrycia, a także dodajemy w miejscach, które chcemy wzmocnić" - (Teofrast z Eresos).

W Europie już od XIII wieku używano gipsu jako wewnętrznej i zewnętrznej masy tynkarskiej. Dla wzmocnienia zaprawy, dorzucano włosie. W celu szybszego wiązania lub zwiększenia plastyczności dodawano na przykład słód, mocz, piwo, mleko czy jaja. W XIV-wiecznej Anglii zewnętrzne powierzchnie budynków obite drewnem zdobiono dekoracyjnym, odciskanym tynkiem. Jest to pewna forma nacinanego, kształtowanego lub modelowanego zdobienia wykonanego z masy gipsowej, lub mieszanki kamienia wapiennego i gipsowego.

W połowie XV wieku rzemieślnicy weneccy stworzyli nowy rodzaj okładziny zewnętrznej zwany marmorino, która powstawała przez nałożenie masy wapiennej bezpośrednio na mur.

gips budowlanyW kolejnych wiekach wymyślano nowe, ciekawe zastosowania dla gipsu. Przykładowo, w XVI wieku sztukatorzy działający w Bawarii wynaleźli nowy, bardzo dekoracyjny typ tynku gipsowego stosowany we wnętrzach, zwany scagliola (imitacja marmuru).

W Polsce po raz pierwszy zastosowano gips jako spoiwa już w IX wieku n.e. Najstarszym zabytkiem tego typu są resztki murów pierwszej murowanej katedry w Gnieźnie.

W zależności od zawartości składu i sposobu produkcji otrzymuje się różniące właściwościami odmiany gipsu, z których najczęściej spotyka się: gips budowlany (zwykły), gips szpachlowy (gips wolniej wiążący) i gips tynkarski.

Odmianą gipsu jest też alabaster.

Oprócz zastosowań w budownictwie - zobacz płyty gipsowo-kartonowe - gips okazał się wręcz niezbędny podczas stabilizacji połamanych kończyn wśród amatorów jazdy na nartach, czy innych sportów.

Ciekawostka:
Jako pierwszy zastosował gips w celu unieruchomienia kończyny w przypadku złamania Abu Bakr Muhammad ibn Zakarijja ar-Razi, znany również jako Rhazes, perski lekarz, alchemik i filozof (urodzony w roku 865, zmarł w roku 925 n.e.).