Najbardziej podstawowe narzędzie malarskie - zbudowany jest z włosia i trzonka.
Służy do przenoszenia i nakładania farby na malowaną powierzchnię.
Niezależnie od tego, czy chodzi o pędzel szkolny czy profesjonalny, każdy zbudowany jest tak samo - składa się z trzonka, skuwki oraz włosia.
Pędzle można podzielić na różne kategorie z uwagi na:
rozmiar (duże, średnie i małe - przy czym często rozmiar wyrażany jest jakąś cyfrą),
miękkość włosia (miękkie, twarde lub mieszane),
rodzaj włosia (naturalne lub sztuczne oraz jakie - np. świńskie, owcze itp., czy też z jakiego surowca sztucznego),
sposób ułożenia włosia (płaskie, okrągłe),
typ ścięcia włosia (ścięte prosto, ukośnie),
trzonek (najczęściej drewniany lub plastikowy, ale możliwe są też inne surowce).
Oprócz tego spotkać można pędzle do prac specjalistycznych jak np. te stosowane w szeroko pojętej kosmetyce, pędzelki do daktyloskopii, lub do konserwacji (np. pozłacania), czy wreszcie pędzle do golenia.
Pierwsze pędzle zostały wynalezione najpóźniej w 3 tysiącleciu p.n.e. w Chinach, i służyły głównie do kreślenia znaków chińskiego pisma. Przez bardzo długi czas były podstawowym przyrządem pisarskim w Chinach i na Dalekim Wschodzie.
Najstarszy zachowany pędzel pisarski znaleziono w grobowcu w państwie Chu z Okresu Walczących Królestw (475-221 r. p.n.e.). Składał się on z drewnianego trzonka, na którym osadzono włosie przy pomocy bambusowej tulejki.
Obecnie do tego celu używane są długopisy, pióra i komputery, pędzle znajdują główne zastosowanie w kaligrafii oraz malarstwie.
Dzisiaj pędzle mają zastosowanie w różnych technikach malarskich takich jak: malarstwo olejne, malarstwo akrylowe, enkaustyka, malarstwo temperowe czy akwarela. Używa się ich także do malowania i pisania tuszem (kaligrafia), oraz w technikach rysunkowych (np. lawowanie) czy w technice pastelowej.
Dodatkowo specjalistyczne pędzle przydatne są w technikach konserwatorskich (np. pozłotnictwo).
Osobną kategorię stanowi cała gama pędzli malarskich służących do malowania mieszkań w domach - np. pędzle duże, pędzle kaloryferowe, pierścieniowe, angielskie itp.
Prawdopodobnie też, pędzle są przodkiem szczotek do włosów.