Urządzenie służące do mechanicznego odtwarzania i zapisywania dźwięków.
Jego działanie polegało na drążeniu rowków stalową igłą na pokrytym warstewką parafiny papierze.
W rok później, jego konstruktor Thomas A. Edison zamienił papier na folię cynową. Kiedy po raz pierwszy można było kupić nagraną muzykę w 1886 roku, była ona zarejestrowana na cylindrach z wosku.
Podczas nagrywania, przytwierdzony do membrany rylec metalowy przesuwał się po powierzchni walca pokrytego cienką warstwą wosku, żłobiąc w nim rowek o głębokości zależnej od częstotliwości drgań membrany. Przy odtwarzaniu, igła poruszając się w rowku drgała, wprawiając w ruch membranę.
18 lipca 1877 roku Edison powiedział "Hallo!" i słowo to zostało utrwalone, bowiem mówił do prototypowego fonografu. Pierwszy publiczny pokaz działania fonografu miał miejsce w USA w redakcji czasopisma "Scientific American", gdzie Edison nagrał i odtworzył wierszyk dla dzieci:
Marylka miała jagniątko małe,
Jagniątko miało futerko białe...
Wrażenie było piorunujące, bowiem do tej pory istniało przekonanie, że dźwięku nie można w żaden sposób przechowywać.
Wynalazek "czarodzieja z Menlo Park" - jak nazywano Edisona, stał się sensacją sezonu, choć nie brakowało niedowiarków, którzy podejrzewali jakąś sztuczkę.
Do takich należał pewien biskup kościoła metodystów John Vincent, który pewnego dnia podszedł do fonografu i z niezwykłą szybkością zaczął wykrzykiwać listę imion biblijnych. Kiedy aparat powtórzył nagranie dokładnie w takim samym tempie, biskup oświadczył, że urządzenie nie może być oszukaństwem, bowiem w całym kraju nie ma nikogo kto mógłby powtórzyć te imiona równie szybko.
Co ciekawe - według Edisona - pośród różnych zastosowań fonografu jak: nagrywanie ostatnich słów umierających osób, nagrywanie książek dla niewidomych, podawanie czasu słownie, nauka literowania, czy wreszcie dyktafon biurowy, odtwarzanie muzyki znalazło się na szarym końcu.
Dopiero kiedy ktoś inny wykorzystał fonograf jako szafę grającą odtwarzającą muzykę po wrzuceniu monety - początkowo lekko zdegustowany zniżeniem poważnego biznesowego urządzenia do roli odtwarzacza popularnej rozrywki - po 20 latach, kiedy szafy grające stały się bardzo popularne, Edison twierdził, że głównym zastosowaniem fonografu od samego początku było odtwarzanie nagranej muzyki.
Niektórzy twierdzą, że prawdziwym twórcą fonografu był Szwajcar John Kruesi kierujący całym zespołem ludzi, zatrudnionych właśnie do zbudowania tego urządzenia. Podobno Edison w listopadzie 1877 roku przedstawił zaledwie szkic, na podstawie którego John Kruesi w ciągu kilku dni wykonał pierwszy aparat do zapisywania i odtwarzania dźwięku.
Biorąc pod uwagę, że Edison był nie tylko wynalazcą, ale też jako jeden z pierwszych stworzył firmę, która zarabiała na patentach, taka wersja wydaje się być prawdopodobna.
Zobacz i posłuchaj jak działał fonograf: