Lampa błyskowa - inaczej: flesz, z ang. flash, używana w fotografii dla skrócenia czasu ekspozycji.
Urządzenie emitujące sztuczne światło, stosowane podczas dokonywania zdjęć w złych warunkach oświetleniowych.
Działanie lampy jest ściśle związane z mechaniką lub elektroniką aparatu fotograficznego.
Zanim się pojawiła, fotograf musiał sobie radzić inaczej.
Najwcześniej, bo już w latach 1839-1840, eksperymentowano w Anglii ze światłem tlenowo-wodorowym - zwanym też wapiennym.
Rok później, Antoine Claudet wykonał przy tym oświetleniu zdjęcie portretowe w czasie 15 sekund. Próbowano w tym celu wykorzystać światło jakie emitował łuk elektryczny - w 1857 roku S. Lewicki wykonał portret w Petersburgu za pomocą lampy łukowej zasilanej z baterii ogniw galwanicznych.
Wykorzystywano także ognie bengalskie, reflektory zasilane dynamomaszyną, a nawet światło gazowe.
W 1859 roku, w wyniku kilkuletnich badań chemicznych, niemiecki fizyk i chemik Robert Wilhelm Bunsen, oraz angielski chemik Henry Enfield Roscoe zaproponowali użycie do tego celu magnezu.
W tym samym roku do oświetlenia fotografowanego obiektu zaczęto używać "magnezji" - czyli proszku błyskowego składającego się z pyłu aluminiowego lub magnezowego i substancji utleniającej (przeważnie chloranu potasu), podpalanego przez fotografa w momencie robienia zdjęcia.
Ponieważ używane w XIX wieku płyty światłoczułe miały niewielką czułość, wykonanie zdjęcia polegało na odsłonięciu na kilka sekund otworu obiektywu i jednoczesnym podpaleniu zasobnika z magnezją. Ilość uzyskanego w ten sposób światła trudna była do ujednoznacznienia, bo zależała od sposobu rozmieszczenia magnezji w zasobniku.
Użycie takiego źródła było także niebezpieczne - groziło pożarem i poparzeniami, bo proszek błyskowy płonął otwartym płomieniem w temperaturze kilku tysięcy stopni.
W 1864 roku wykonywano tą metodą portrety, oraz pierwsze zdjęcia z kopalni węgla.
Ponieważ po spaleniu magnezu w zamkniętym pomieszczeniu powstawało wiele dymu, kolejnym udoskonaleniem było opracowanie 1892 przez Humphreya Davy lampy błyskowej magnezjowej, w której magnez spalał się w szklanej bańce wypełnionej tlenem. Przeprowadzone następnie inne doświadczenia wykazały, że jeszcze lepsze efekty daje spalanie w bańce z cienkiej folii aluminiowej.
Kolejnym etapem, było umieszczenie w zamkniętej bańce szklanej napełnionej tlenem, cienkiego drucika z magnezu lub z aluminium. Drucik stykał się z dwoma przewodami, wyprowadzonymi na zewnątrz bańki, tworząc w ten sposób niewielką żarówkę.
Podłączenie przewodów do źródła prądu, np. do zwykłej baterii błyskawicznie rozgrzewało drucik do temperatury zapłonu; inicjowało to miniaturowy wybuch w bańce: cały drucik spalał się, stając się na krótką chwilę - ok. 1/30 sekundy - źródłem jaskrawego światła.
Po wykorzystaniu żaróweczka nie nadawała się do powtórnego użycia.
Tego typu całkowicie bezdymne i bezpieczne lampy błyskowe, z elektrycznym zapłonem (żarówki błyskowe) wynalazł Niemiec J. Ostermeyer, a ich przemysłową produkcję rozpoczęto w 1929 roku.
W 1940 roku amerykańska firma Kodak-Estman przystąpiła do wyrobu szeroko obecnie rozpowszechnionych lamp błyskowych wyładowczych (tzw. flesz), działających na zasadzie wywoływania intensywnego świecenia rozrzedzonego gazu (ksenonu lub kryptonu) pod wpływem przebiegających w nim wyładowań elektrycznych.
Trwający około 1/1000 sekundy intensywny błysk, bierze swoją energię z naładowanego do kilkuset woltów kondensatora. Lampy takie nadają się do wielokrotnego użycia - ich trwałość liczona jest od 10 tysięcy, do nawet 5 milionów błysków.
Lampy błyskowe funkcjonujące na zasadzie rozładowania kondensatora elektrycznego poprzez ksenonowy "żarnik" są obecnie najpowszechniej stosowane w fotografii, przy czym w aparatach amatorskich lampy takie zazwyczaj wbudowane są w aparat fotograficzny.