Biblioteka

Miejsce w którym gromadzone są materiały biblioteczne - głównie książki.

papirusowe zwojeNazwa pochodzi z greckiego: biblion - książka, thēke - zbiornik.
Pierwsze biblioteki (gdzie przechowywano i udostępniano zbiory), zakładane były już w trzecim tysiącleciu p.n.e.
Egipcie za czasów starego państwa, a dokładnie IV dynastii, panującej w latach 2600-2480 r. p.n.e. żyło dwóch kapłanów, dygnitarzy na dworze faraona Cheopsa, których nazywano "pisarzami domu ksiąg". To miano sugeruje, że już wtedy musiało istnieć miejsce, w którym przechowywano wszystkie najważniejsze państwowe dokumenty, listy, spisy oraz akta.
gliniana tabliczka z pismem klinowymDlatego zostali oni uznani za pierwszych bibliotekarzy świata.

Również Mezopotamia miała swoje zbiory. Odkryty w XIX wieku pałac króla asyryjsko-babilońskiego Sanheriba, oraz biblioteka pałacowa założona przez jego wnuka Assurbanipala, zawierała około 25 000 glinianych tabliczek pokrytych pismem klinowym.
Każda z nich pod koniec tekstu zawierała podpis, że stanowi ona "własność Assurbanipala króla świata, króla Asyrii". Ich uzupełnieniem jest katalog biblioteczny, który był uporządkowany według treści i podzielony na działy.

W starożytnej Grecji za najstarsze uchodziły biblioteki tyrana Polikratesa na wyspie Samos, oraz Pizystrata w Atenach, które powstały w VI wieku p.n.e.

księga z zabezpieczającym łańcuchemNajsłynniejsza była jednak biblioteka w Aleksandrii - biblioteka Ptolemeuszów, która w czasach swojej świetności liczyła nawet 700 tysięcy papirusowych zwojów - niemal kompletne piśmiennictwo greckie dostępne w tamtych czasach. Zgromadzone publikacje służyły głównie jako pomoc dla nauczycieli i wykładowców podczas prowadzenia zajęć.

Z czasem Grecy przestali polegać przede wszystkim na przekazie mówionym i zaczęli interesować się formą pisaną, co z kolei spowodowało wzrost jej produkcji. Udoskonalano formę książki, a księgozbiory powiększały się w szybkim tempie.
W okresie helleńskim niektóre z bibliotek posiadały już charakter publiczny, a pod koniec V w. p.n.e. komedia attycka wspomina o zawodzie księgarza, oraz istnieniu księgarń.

Historia biblioteki rzymskiej zaczyna się od historii biblioteki greckiej w Rzymie, ponieważ pierwsze księgozbiory greckie zostały przywiezione jako cenne zdobycze wojenne.
księgi umocowane do pulpituZa czasów republiki rzymskiej zaczęły pojawiać się biblioteki prywatne, które I w. p.n.e. nie należały już do rzadkości. Zakładano je przede wszystkim w prywatnych willach - Rzymianie chętnie umieszczali zwoje papirusowe w swoich łaźniach, które były miejscem spotkań towarzyskich, rozmów oraz dyskusji na temat filozofii i polityki. Ich liczba w I wieku p.n.e. szacowana jest na około 170 jednostek w samym Rzymie. Opiekujących się tymi zbiorami bibliotekarzy określano specjalną nazwą: vilicus thermanum bibliothecae.

Pomysł założenia pierwszej biblioteki publicznej wyszedł podobno od samego Cezara, który na organizatora tego przedsięwzięcia wyznaczył poważanego uczonego - Warrona. Niespodziewana śmierć Juliusza Cezara nie pozwoliła doprowadzić pomysłu do końca, ale pięć lat po jego śmierci myśl tę podejmuje Gajusz Azyniusz Pollio i w 39 roku p.n.e. na Forum Rzymskim w świątyni Wolności zakłada pierwszą bibliotekę publiczną. Biblioteka była wyposażona w książki greckie i łacińskie przeznaczone do użytku publicznego.

duże zbiory biblioteczne

W średniowieczu rozwinęły się biblioteki klasztorne i kościelne, a następnie uniwersyteckie. Podstawową funkcją tych pierwszych bibliotek było gromadzenie ksiąg, oraz ich wytwarzanie. Zbiory umieszczano zazwyczaj w zakrystii kościelnej, lub specjalnej przybudówce przy kościele.
Izba taka, zaopatrzona była w rzeźbione pulpity, na których spoczywały księgi.
Była to jednocześnie czytelnia i miejsce przechowywania książek, gdzie większe dzieła (dla ochrony przed kradzieżą) przymocowywano do pulpitów za pomocą łańcuchów, a mniejsze umieszczano w szafach.

Wszystkie biblioteki średniowieczne miały charakter prywatny, bądź posiadały ściśle określony krąg użytkowników, dopiero renesans wprowadził powszechną dostępność do zbiorów.

Biblioteki dworskie, które powstawały najczęściej na dworach królewskich, miały bardzo wąski społeczny zasięg.
Dopiero w XV-XVI wieku, kiedy rozpowszechnił się druk nastąpiły wyraźne zmiany. Zaczęły powstawać biblioteki mieszczańskie. Później, na przełomie XVII i XVIII wieku niektóre biblioteki np. możnowładców stawały się bibliotekami publicznymi.
klucz do wiedzyW XVIII-XIX wieku, kiedy nastąpił gwałtowny rozwój nauki, zaczęły powstawać biblioteki towarzystw naukowych. Na początku XX wraz z upowszechnieniem się nauki biblioteki uzyskały rangę instytucji społeczno-kulturalnych o charakterze publicznym  

Ciekawostka:
strzałka Najstarsza biblioteka świata, nadal czynna, to uniwersytecka Al-Karawijjin w Fezie w Maroku. Działa od 1161 roku, kiedy została wybudowana pod nadzorem wykształconej Arabki Fatimy al-Fihri. Biblioteka (połączona z uniwersytetem i meczetem) zawiera około 4 tysiące ksiąg - wśród nich jest Koran z IX wieku.
Dostępu do pokoju z manuskryptami strzegły drzwi zamykane na cztery zamki. Aby je otworzyć, wszyscy posiadacze kluczy musieli stawić się na miejsce. Obecnie po remoncie w 2012 roku, stare zamki zostały zastąpione przez nowoczesne, szyfrowe.