Przyrząd astronomiczny do wyznaczania położenia ciał na sferze niebieskiej, przydatny żeglarzom.
Wynalezienie astrolabium przypisuje się Hypatii, filozofce i matematyczce greckiej żyjącej w IV wieku naszej ery (inne źródła podają, że wynaleziony został przez słynnego astronoma Hipparcha) - z greckiego: astrolábos, dosłownie: biorący gwiazdy.
Służył on żeglarzom do określania szerokości geograficznej.
Po raz pierwszy został zastosowany przez starożytnych Greków. Od VIII wieku używali go Arabowie; w XI wieku udoskonalili go i rozpowszechnili w całej Europie - był szeroko stosowany do XVIII wieku.
Dopiero wynalezienie w XVIII wieku sektantu i chronometru, pozwoliło Europejczykom zrewolucjonizować nawigację i otworzyć całkiem nowy rozdział w żegludze światowej.
Astrolabium w swojej najprostszej postaci zbudowane było z wyskalowanego drewnianego lub mosiężnego koła i ruchomej wskazówki - "alidade", która była zamocowana pośrodku tego koła. Na końcach wskazówki (prostopadle do koła) wystawały służące do celowania przezierniki.
Dwie górne ćwiartki koła były wyskalowane od 0 do 90 stopni.
Po zawieszeniu przyrządu, obracano wskazówkę do takiego położenia, w którym namierzaną gwiazdę widać było przez oba przezierniki, i odczytywano jej wysokość według skali na tarczy.
Podczas namierzania Słońca postępowano nieco inaczej - wskazówkę obracano do takiego położenia, w którym światło przenikające przez otwory obu przezierników padało pośrodku wytwarzanego przez nie cienia.
Przy jego pomocy można oprócz wyznaczania pozycji gwiazd na niebie, godziny wschodów i zachodów obiektów astronomicznych, określać również pory (godziny) dnia i nocy, czy wreszcie przewidywać zaćmienia i wyznaczać ich długość.
Przyrządu używał również m.in. nasz wielki astronom Mikołaj Kopernik.