Selen

Pierwiastek chemiczny z grupy niemetali w układzie okresowym o symbolu Se, z łaciny: selenium.

symbol selenuPo raz pierwszy wyizolował go szwedzki chemik, lekarz i mineralog Jöns Jacob Berzelius w roku 1817, kiedy wraz ze swoim asystentem Johanem Gottliebem Gahnem, podczas inspekcji fabryki, w zbiorniku z kwasem siarkowym znaleźli niewielką ilość osadu, częściowo barwy czerwonej, a częściowo jasnobrązowej.

Jöns Jacob BerzeliusPo ogrzaniu osadu w płomieniu palnika, poczuli słaby zapach rzodkiewki, a podgrzana próbka osadu stopiła się formując kroplę o ołowianym połysku.

Ponieważ selen występuje razem z tellurem, którego nazwa wywodzi się od tellus, czyli po łacinie Ziemia, a szczegółowe badania dowiodły, że właściwości nowo odkrytego pierwiastka różnią się od znanego już telluru, dlatego Berzelius nazwał swoje odkrycie selen - nazwa pochodzi od Selene (starogr. Σελήνη), greckiej nazwy Księżyca i bogini która go uosabiała.

Kiedy w roku 1973 Anglik Willoughby Smith odkrył, że opór elektryczny selenu zależy od natężenia światła padającego na próbkę, co stało się inspiracją dla Ernsta Wernera Siemensa do skonstruowania komórki selenowej w połowie lat 70 dziewiętnastego wieku.

Komórka ta została następnie wykorzystana przez Alexandera Grahama Bella i jego współpracownika Charlesa Sumnera Taintera do stworzenia opatentowanego w 1880 roku prototypu fotofonu.

selenDzięki zależności przewodnictwa elektrycznego od naświetlenia, selen znalazł zastosowanie w fotokomórkachkserokopiarkach, a jego związki są stosowane w ogniwach fotowoltaicznych. 

Jako półprzewodnik, selen wykorzystywany był przez kilkadziesiąt lat w prostownikach selenowych (zanim nie wyparły go prostowniki funkcjonujące w oparciu o inne materiały - najpierw german, a obecnie najczęściej krzem).
Ponadto selen używany jest jako dodatek do szkła (koloidalny selen barwi szkło na czerwono) i stali.

Związki selenu są toksyczne, ale w śladowych ilościach jest niezbędnym biopierwiastkiem i musi być dostarczany w pożywieniu. Najwięcej selenu znajdziemy w zbożach, mięsie, jajach, nabiale, rybach i skorupiakach.
Siarczek selenu(IV) to środek przeciwłupieżowy i przeciwgrzybiczny stosowany w leczniczych szamponach.