Koks

Paliwo uzyskiwane poprzez przemysłowe wygrzewanie węgla kamiennego.

bryły koksuDzieje się to w specjalnie skonstruowanym w tym celu piecu koksowniczym, za pomocą gazów spalinowych (przy ograniczonym dostępie tlenu), w temperaturze 600-1200° Celsjusza.

Początki produkcji koksu zbiegają się w czasie z początkami rewolucji przemysłowej.

Wtedy to, około roku 1600 w Anglii, odkryto nową metodę przetwarzania węgla, wzorującą się na popularnej wówczas pirolizie drewna, czyli ogrzewaniu drewna w specjalnych piecach z ograniczonym dostępem powietrza, pozwalającym na wytwarzanie węgla drzewnego.

Początkowo koks produkowano w prymitywnych piecach, a służył jedynie do ogrzewania i w wybranych procesach produkcji żywności (np. w warzeniu piwa), ponieważ to udoskonalone paliwo nie tworzyło produktów ubocznych spalania tak jak węgiel, co mogłoby zaszkodzić produkcji żywności.

W roku 1709, angielski kwakr Abraham Darby I (1678-1717) odkrył, że koks jest wyśmienitym reduktorem, który można zastosować również w produkcji żelaza. Naturalny węgiel nie nadawał się do tego celu, między innymi właśnie z uwagi na produkty uboczne spalania. Wówczas, po raz pierwszy w zakładach w Coalbrookdale (hrabstwo Shropshire) zastosowano do wytopu żelaza koks, zamiast dotychczas spalanego węgla drzewnego.

użycie koksu do wytopu metaluW ciągu kilku kolejnych lat, rodzina Darby udoskonaliła cały proces do tego stopnia, że otrzymywała odlewy żeliwne o dobrej jakości. Koks wymagał do spalania większej ilości powietrza, dlatego - aby go dostarczyć - używano (zamiast miechów i koła wodnego) dmuchaw napędzanych wielkim wynalazkiem przewrotu technicznego - silnikiem parowym.

Anglia była pierwszym krajem gdzie (używając wyłącznie koksu) po raz pierwszy wytopiono żelazo w wielkim piecu (co podwoiło jego wydajność), a dokonał tego w roku 1735 Darby Abraham II - syn Abrahama I.

O znaczeniu zastosowania koksu w hutnictwie angielskim świadczyć może gwałtowny wzrost produkcji żelaza - od 17 tysięcy ton w roku 1740, aż do 175 tysięcy ton w roku 1800.

W Polsce po raz pierwszy wyprodukowano te szaroczarne, nieregularne bryły o gąbczastej budowie, zawierające co najmniej 90-95% czystego pierwiastka węgla (spalające się płomieniem niekopcącym, niebieskawym, o wysokiej temperaturze), w Gliwicach w roku 1796.