Kartauna

Gładkolufowe, odprzodowe działo artyleryjskie, używane od XVI do XVIII wieku.

Inna nazwa to kartana.
Były to działa będące bezpośrednią kontynuacją myśli technicznej wieku XV, kiedy to podstawowymi działami były ciężkie, charakteryzujące się dużym kalibrem i krótką lufą bombardy, służące do niszczenia fortyfikacji.

Maurycy OrańskiJako pierwszy, wprowadził je w Holandii Maurycy Orański, książę Nassau. Od tej pory w całej Europie zaczęła się dominacja właśnie tego typu dział.

Wyróżniano cztery jego typy: pełna kartauna (48-funtowa), półkartauna (24-funtowa), ćwierćkartauna (12-funtowa) i oktawa (6-funtowa).
Średnia długość lufy tych dział wykonywanych ze spiżu lub żeliwa, to 14 do 27 kalibrów.
Strzelano kulami żelaznymi o kalibrze 100–230 milimetrów).

Mając lufę krótszą od kolubryny, miały mniejszy zasięg. Dlatego stosowano je do walki na bliższą odległość, często - przeciwko piechocie - ładowane były kartaczami.

W Polsce reformę artylerii przeprowadził król Polski, Władysław IV.
Dążył on do zastąpienia przestarzałych, ciężkich długolufowych dział właśnie kartaunami.