Encyklopedia

Zapisana w formie zbioru haseł ludzka wiedza, w postaci słów kluczowych z wyjaśnieniem znaczenia.

encyklopedia Johna HarrisaHasła są ułożone w pewnym logicznym porządku, zazwyczaj alfabetycznym, dzięki czemu możliwe jest szybkie odnalezienie właściwej informacji.

Encyklopedia (z łacińskiego: encyclopaedia) może być powszechna, tj. starająca się ująć całą ludzką wiedzę (taka jak np. Wielka encyklopedia powszechna PWN), lub może być encyklopedią specjalistyczną z danej dziedziny.

Pierwsze próby usystematyzowania i opisania ludzkiej wiedzy miały miejsce jeszcze przed naszą erą. Podobno już w roku 1270 p.n.e. pewien syryjski uczony podjął próbę ułożenia encyklopedii.

Około roku 50 p.n.e. w Rzymie pojawiła się praca mająca charakter encyklopedyczny - "Disciplinarum libri IX", której autorem był uczony i pisarz rzymski Marek Terencjusz Warron.

Z nadejściem naszej ery, w różnych miejscach naszego globu pojawiały się kolejne prace mające charakter encyklopedyczny: "Historia naturalna" (Historia naturalis) autorstwa Pliniusza Starszego z I wieku n.e.; "Księga zwierząt" (Kitab al-chajwan), którą napisał Al-Dżahiz w IX wieku n.e; czy "Skarbiec wiedzy" (Li livres dou Tresor) Brunetto Latiniego z XIII wieku.

W Chinach również podejmowano próby opisywania rzeczy i zjawisk - w encyklopedii z roku 1040 naszej ery, opisano sposób sporządzenia igły magnetycznej, która może być używana w celu odszukiwania kierunku północnego.

stare księgiPierwszy raz terminu encyklopedia w znaczeniu "całokształt wiedzy" użył w 1532 roku François Rabelais.
Z kolei pierwszą książkę, która w tytule miała słowo encyklopedia (co znaczy wszechstronne kształcenie), wydano w Bazylei w 1559 roku. Była to praca humanisty chorwackiego Pavao Skalicia - "Encyclopaediae seu orbis disciplinarum tam sacrarum quam profanarum epistemon".

Twórcą pierwszej encyklopedii współczesnej był szwajcarski przyrodnik i lekarz Konrad Gesner. Był autorem słowników, oraz 5-tomowej, znakomicie ilustrowanej "Historiae animalium", która przedstawiała królestwo zwierząt.
Najbardziej monumentalnym jego dziełem była opublikowana w 1548 roku, 21-tomowa encyklopedia - zbiór wszelkiej znanej wówczas wiedzy. Jemu również przypisuje się skonstruowanie ołówka w takiej formie, jaką znamy dzisiaj.

W roku 1690 w Paryżu, pojawiła się książka w której hasła były ułożone w porządku alfabetycznym. Jednak często przyjmuje się, że pomysł księgi składającej się z alfabetycznie ułożonej listy haseł wraz z wyczerpującym wyjaśnieniem ich znaczenia pochodzi od Johna Harrisa, który w 1704 roku opublikował swój "Lexicon technicum".

Pierwszą encyklopedią powszechną z prawdziwego zdarzenia, była - ukończona w 1772 roku - francuska "Encyclopédie", która liczyła 28 tomów, 71818 artykułów i 2885 ilustracji. Jej edytorami byli Jean d'Alembert i Denis Diderot.

Równolegle z encyklopedią francuską, zaczęła powstawać "Encyclopaedia Britannica", której pierwsze trzytomowe wydanie opublikowano w latach 1768-1771. Obecnie jest największym na świecie tego rodzaju wydawnictwem. Liczy ona obecnie 32 tomy (12 Micropaedii, 17 Macropaedii, 2 Indeksu i 1 Propaedii) i ponad 65 000 artykułów zawierających około 44 000 000 słów.
W Polsce dominującą pozycję na rynku wydawnictw encyklopedycznych od dziesięcioleci zajmuje PWN.

Jeszcze w 1986 roku, tylko 6 procent danych miało postać cyfrową, obecnie jest to ponad 99 procent. Szacuje się, że w przestrzeni cybernetycznej zapisanych jest około tryliarda bitów informacji. Zaledwie co 15 minut ludzkość produkuje 20 biliardów bitów danych, czyli tyle, ile wynosi cyfrowa objętość wszystkich dzieł literackich napisanych od początku świata.
Dlatego też coraz więcej wydawnictw encyklopedycznych przechodzi z wersji papierowych na wersje rozprowadzane na płytach CD-ROM, lub innych tego rodzaju nośnikach. Dodatkową zaletą takiej formy rozprowadzania, jest możliwość dodawania do haseł plików multimedialnych, które nie mogłyby się znaleźć w papierowej wersji.

Znana zapewne wszystkim, internetowa anglojęzyczna Wikipedia, to największa encyklopedia elektroniczna na świecie pod względem zawartej w niej liczby haseł.