Strunowy, młoteczkowy, klawiszowy instrument muzyczny, zaliczany do rodziny cytr.
Pierwsza wzmianka o instrumencie, w którym młoteczki uderzają o struny, pochodzi z roku 1598.
Pisał o nim Paliarion w liście do księcia Modeny, jako o instrumencie piano e forte (wł. "cicho i głośno"), ale nie do końca jest pewne, czy chodziło o w pełni młoteczkowy instrument, czy raczej o jakąś odmianę innego, tradycyjnego instrumentu.
Zanim pojawił się fortepian w roku 1698, używano różnych instrumentów, w których naciśnięcie klawisza (za sprawą odpowiednich mechanizmów) wprawiało w wibracje struny umieszczone w pudle rezonansowym, ale ich możliwości były bardzo ograniczone.
Jednym z bardziej popularnych był klawesyn. Podczas gry na tym instrumencie, dźwięki miały wprawdzie różną tonację, ale ich wadą było to, że wszystkie te dźwięki miały jednakową głośność.
Wady tej pozbawiony był jego następca - klawikord. Lecz grane na nim utwory mogły z kolei rozbrzmiewać zaledwie w niewielkich pomieszczeniach.
Dopiero fortepian (który wykształcił się z klawikordu), stał się prawdziwym królem salonów i sal koncertowych. Wszystko za sprawą sprytnej konstrukcji. Mocne naciśnięcie klawisza powodowało energicznie uderzenie umieszczonego za nim młoteczka w strunę i w rezultacie - mocne brzmienie, a delikatne muśnięcie - subtelne tony.
Do tego wielkie otwierane pudło rezonansowe uwalniało w przestrzeń niczym nieskrępowane dźwięki.
To było to!
Twórcą instrumentu, który był protoplastą współczesnego fortepianu, był włoski muzyk i twórca instrumentów muzycznych - Bartolomeo Cristofori.
Najczęściej za datę zbudowania pierwszego fortepianu podaje się rok 1711, być może dlatego, że najstarszy zachowany do naszych czasów egzemplarz pochodzi z roku 1720 (ilustracja powyżej).
Niezwykłemu instrumentowi nadano początkowo nazwę gravicembalo col e piano-forte, czyli klawesyn cicho-głośny. Później skrócono ją do pianoforte, ale z podziwu dla siły i możliwości, przemieniono na fortepian (głośno-cichy).
Z czasem, ze względu na gabaryty, producenci obok fortepianów zaczęli wytwarzać przyjaźniejsze dla mniejszych pomieszczeń pianina.
Dziś, dzięki elektronice, cały instrument zajmuje mniej miejsca niż klasyczna klawiatura.