Mechaniczne pianino, które odtwarza muzykę za pomocą pneumatycznego urządzenia.
Muzyka jest uprzednio utrwalona na perforowanej taśmie pergaminowej. Taśma jest nawinięta na rolce i przesuwa się ponad cylindrem.
Strumień powietrza przepływający przez otwory taśmy i cylindra, powoduje uruchomienie młoteczków uderzających w struny pianina.
Być może inspiracją do stworzenia tego typu instrumentu były wynalazki starożytnych Rzymian - organy wodne, być może przyczyniły się również wynalazki Jacquarda.
Pierwsze tego typu urządzenie skonstruował w 1897 roku Amerykanin Edwin S. Votey, później udoskonalił je Niemiec E. Welte, który skonstruował do pianoli elektryczną przystawkę.
Przystawka, podłączona do fortepianu lub pianina, odtwarzała muzykę za pośrednictwem filcowych młoteczków odpowiadających liczbie klawiszy. Obracające się w przystawce perforowane rolki uruchamiały odpowiednie młoteczki, które poruszały klawiszami niczym palce pianisty.
Dzięki pianoli zarejestrowane zostały wykonania sławnych pianistów początku XX wieku. Utwory na ten instrument komponowali m.in. J. Hofmann, I. Paderewski.
Obecnie instrument zupełnie wyszedł z użycia, jednak wciąż jeszcze istnieją działające egzemplarze pianoli.
W tej chwili istnieją urządzenia elektroniczne sterujące pianinem lub fortepianem, które są odpowiednikiem pianoli.
Zobacz, jak działa pianola: