Pierwiastek chemiczny z grupy metali przejściowych w układzie okresowym.
Wchodzi w skład kilkudziesięciu różnych minerałów, ale w niewielkich stężeniach - w stanie czystym to bardzo rzadki na Ziemi pierwiastek.
Początkowo głównym źródłem był patronit (siarczek wanadu). Obecnie głównym jego źródłem są złoża tytanomagnetytu, gdzie wanad występuje jako domieszka.
Po raz pierwszy wanad odkryty został w 1801 roku w Meksyku przez Andrésa Manuela del Río, podczas badań nad nowym minerałem tzw. brązowym ołowiem.
Ten hiszpański mineralog, inżynier metalurgii i górnictwa był przekonany, że odkrył nowy pierwiastek (zaproponował nawet nazwy panchromium (od greckiego słowa określającego różnobarwność), a później erythronium), ze względu na jego podobieństwo do chromu.
Badacze, których poprosił o opinię na temat jego nowego pierwiastka uznali, że jest to znany już chrom, dlatego del Rio w 1803 roku wycofał się ze swojego odkrycia.
Po raz drugi wanad "odkrył" szwedzki chemik Nils Gabriel Sefström, który niewielką ilość tego metalu wydzielił z rudy żelaza pochodzącej z kopalni w Tabergu w roku 1830.
Na cześć najpiękniejszej skandynawskiej bogini Freyja (czasem nazywanej Vanadis), nadał nieznanemu dotąd metalowi nazwę wanad - stąd symbol V.
Dopiero 100 lat później udowodniono, że oba te odkrycia dotyczą tego samego pierwiastka, jednak to ta druga nazwa pozostała.
To lśniący, srebrzysty metal o słabych własnościach mechanicznych. W stanie czystym jest kowalny i ciągliwy, odporny na działanie wody, zasad, rozcieńczonych roztworów kwasów azotowego i siarkowego. Staje się kruchy w temperaturze powyżej 300° C.
Jest on dodawany do stali jako dodatek poprawiający odporność na ścieranie i pękanie (np. silniki spalinowe, stal narzędziowa i konstrukcyjna).
Dodawany jest także do innych stopów np. z glinem czy tytanem, które stosowane są np. w silnikach odrzutowych.
Oprócz metalurgii wanad posiada także inne zastosowania: jako katalizator w reakcjach chemicznych, w przemyśle szklarskim i ceramicznym, w bateriach, a nawet reaktorach termojądrowych.
Ze względu na bardzo małe zasoby rud tego metalu i jego użyteczność wojskową, stanowi on jeden z materiałów strategicznych.
Ciekawostka:
Nawet niewielka ilość wanadu w minerale barwi go zwykle na kolor zielony (np. szmaragdy).