Kanał Sueski

Kanał dla statków morskich, łączący Morze Śródziemne z Morzem Czerwonym.

Został wykopany w latach 1859-1869 i jest jedną z najważniejszych dróg wodnych świata.
W południowej części trasa kanału przebiega przez Jezioro Krokodyli, Wielkie Jezioro Gorzkie i Małe Jezioro Gorzkie. Kanał skrócił drogę morską z Europy (szczególnie z krajów śródziemnomorskich na Ocean Indyjski i Daleki Wschód) o około 7,5 tysiąca kilometrów.
Całkowita długość kanału wynosiła 161 kilometrów, przy szerokości 137 metrów i 15 metrów głębokości (przy dopuszczalnym zanurzeniu statków do 11,6 metra). Średnia przepustowość kanału wynosiła 60 statków na dobę, natomiast średni czas przejścia statku przez kanał wynosił 15 godzin.

Co 10 kilometrów wybudowano zatoki dla mijających się statków.

Jego inicjatorem i twórcą był francuski dyplomata Ferdinand Lesseps. W latach trzydziestych był konsulem w Kairze, poznał historię i geografię Egiptu i zaczął marzyć o ponownym połączeniu Morza Śródziemnego z Czerwonym. Plany takiego połączenia istniały już kiedyś w starożytności.

Wykonanie takiego kanału nie nastręczało większych trudności technicznych, ponieważ polegać miało jedynie na wykopaniu odpowiedniej głębokości rowu. Niwelacje terenu, przeprowadzone w 1847 roku potwierdziły, że nie ma różnicy poziomów między obydwoma morzami, wobec czego nie było konieczności budowania śluz.


25 kwietnia 1859 roku Lesseps zgromadził swych inżynierów i robotników na wybrzeżu starożytnego Peluzjum, gdzie teraz miało powstać nowoczesne miasto, nazwane na cześć królewskiego przyjaciela - Port Said, i zagłębiwszy motykę w ziemi, ogłosił budowę Kanału Sueskiego za rozpoczętą.

Na drodze do urzeczywistnienia swego dzieła Lesseps napotkał jednak wiele innych przeszkód ze strony Wielkiej Brytanii. Choć kanał miał znacznie skrócić drogę z Londynu do Bombaju, to rząd brytyjski starał się projekt udaremnić.

Krytykowano go jako "fizycznie niewykonalny i zbyt kosztowny, aby przynieść zyski".
Najpierw zaniepokojeni rozwojem sytuacji Anglicy wpłynęli na Turcję, do której należał wówczas Egipt, aby zabroniła budować kanał. Dopiero osobista interwencja Napoleona III, stojącego wówczas u szczytu potęgi zmieniła decyzję.

Później rząd brytyjski zaprotestował przeciwko traktowaniu robotników jak niewolników - fellachowie zgarniali piasek gołymi rękami i wynosili go w koszach. Chociaż byli zakwaterowani, żywieni i opłacani, to jednak pracowali pod przymusem. Mimo tego protestu, w 1862 roku kanał doprowadzono od Morza Śródziemnego do jeziora Timsah.


Dwa lata później (od roku 1864) pod naciskiem Wielkiej Brytanii zrezygnowano z pracy robotników egipskich. Firmy francuskie dostarczyły kilkadziesiąt potężnych koparek, pogłębiarek i transporterów o napędzie parowym. Wybudowano także kolejkę parową na szynach do transportu urobku.
Zmiany spowodowały, że warunki pracy poprawiły się na tyle, żeby ściągnąć do pracy Europejczyków, głównie z krajów śródziemnomorskich w liczbie około 8000 osób.
Byli wśród nich także Polacy, m.in. inżynier hydrotechnik, oraz wynalazca Stanisław Janicki, kierownik robót Mieczysław Geniusz i urzędnik Cyprian Kuczewski. Janicki nadzorował prace przy budowie północnego odcinka Kanału, od Port Saidu do Ismailii. Przybyli również robotnicy z Afryki, Arabii i Syrii (około 10000 ludzi).
W roku 1865 nastąpił kolejny kryzys podczas budowy kanału (na szczęście ostatni), spowodowany epidemią cholery i febry.
Pomimo tych trudności, w sierpniu 1869 w Jeziorach Gorzkich doszło do połączenia wód Morza Śródziemnego z Morzem Czerwonym.
17 listopada 1869 roku Kanał Sueski został uroczyście otwarty przy udziale koronowanych głów i dostojników.
Na tą okazję Giuseppe Verdi skomponował operę "Aida".

Kanał Sueski skracał czas pokonania drogi z Europy Zachodniej do Azji o 40 %, ale dopiero w trzy lata od inauguracji zaczął być uczęszczany powszechnie.

Od 1882 kanał (po wykupieniu akcji przez ówczesnego premiera Anglii Benjamina Disraelego), znalazł się pod pełną kontrolą Wielkiej Brytanii, mając dla niej strategiczno-wojskowe znaczenie w skali światowej.

Po modernizacji w XX wieku, szerokość kanału wzrosła do około 300 metrów, a dopuszczalne zanurzenie statków do 23 metrów.