Przewoźny zespół napędowy, wykorzystujący siłę pary wodnej, używany m.in w rolnictwie.
Lokomobila (z łac. locus mobilis), składa się z kotła parowego, maszyny parowej i urządzenia transmisyjnego (np. koła pasowego).
Maszyna była konstrukcyjnie zbliżona do małego parowozu, ale bez własnego napędu - można je było podczepiać za pośrednictwem dyszla do innych pojazdów lub zaprzęgu, i przewozić we wskazane miejsce.
Maszyna pełniła funkcję jednocylindrowego silnika parowego o mocy od 5 do 20 KM (w zależności od wielkości lokomobili), na stałe zespolonego z kotłem.
Zbudowanie pierwszej lokomobili przypisuje się Oliverowi Evansowi z USA, który skonstruował pierwsze tego typu urządzenie w 1805 roku.
Urządzenie szybko się przyjęło, ponieważ było tanie w eksploatacji - silnik mógł spalać różnego rodzaju paliwo, m.in. torf, drewno, czy trociny - a jego prostota budowy powodowała, że był odporny na błędy obsługi.
Przez cały wiek XIX i na początku XX stulecia, lokomobile były powszechnie stosowane do napędu maszyn rolniczych w folwarkach, a także różnego rodzaju pomp, ogrzewania i dostarczania ciepłej wody. Dzięki nim nastąpił ogromny postęp w uprawie roli, zwłaszcza w wielkich posiadłościach liczących powyżej 500 hektarów gruntów ornych.
Przede wszystkim (przy użyciu dwóch lokomobili na przeciwległych krańcach pola), można było zastosować głęboką orkę, a tym samym znacznie zwiększyć plony.
W późniejszym czasie, lokomobile wyposażone w prądnicę, stawały się lokalną elektrownią.
Z połączenia lekkiej lokomobili i pompy, w 1829 roku powstała parowa sikawka strażacka. Wraz z rozwojem konstrukcji silników spalinowych i ich miniaturyzacją, lokomobile spalinowe przekształciły się w proste i niewielkie jednocylindrowe (napędzane naftą), silniki zwane patataj (nazwa pochodziła od charakterystycznego odgłosu ich pracy).
Od lat 30-tych XIX wieku zaczęto produkować lokomobile samojezdne. Były one znacznie lżejsze od urządzeń przejezdnych, dysponowały też układem kierowniczym.
Mogły ciągnąć inne pojazdy, stąd też nazywane były ciągnikami parowymi. Z nich wykształciły się produkowane we Francji i Anglii od lat 1830-40 ciągniki parowe nazywane lokomobilą samojezdną.
Zaletą parowego napędu pojazdów była duża elastyczność maszyny parowej, pozwalająca na rezygnację ze skrzyni biegów.
Ostatnie duże lokomobile parowe były produkowane seryjnie jeszcze w latach 60-tych XX wieku.
Lokomobile parowe budowano w różnych wielkościach. Od całkiem małych, działających zabawek wielkości pudełka zapałek, aż po użytkowe (od mieszczących się na stole, po takie o wielkości średniego domu). Najpopularniejsze były jednak lokomobile przewoźne, wielkości małego samochodu dostawczego.
Obok mobilnych istniały również lokomobile stałe, pozbawione kół i ustawione na stałym fundamencie. Niezależnie od konstrukcji, ich wspólną charakterystyczną cechą eksploatacyjną były duża trwałość i niezawodność.
W Polsce, lokomobile były produkowane przez firmę Hipolita Cegielskiego.