Globus

Kulisty i pomniejszony w danej skali model Ziemi, oraz innych ciał niebieskich.

Nazwa pochodzi z języka łacińskiego. Może to być również model sfery niebieskiej (globus nieba). Na jego powierzchni odwzorowana jest za pomocą rzutu środkowego powierzchnia planety. 

Taka mapa zachowuje z punktu widzenia teorii odwzorowań kartograficznych wszystkie cechy oryginału (kąty, odległości, powierzchnie), w skali jednakowej w każdym punkcie globusa.

Najczęściej wykonuje się globusy o treści politycznej lub fizycznej (z obrazem ukształtowania terenu), rzadziej wykonywane są globusy tematyczne (geologiczne lub klimatyczne).

Pierwszy globus Ziemi, przedstawiający hipotetyczne rozmieszczenie lądów, wykonał prawdopodobnie grecki bibliotekarz Krates z Mallos około roku 150 p.n.e., ląd na jego globusie był wyobrażony w postaci 4 półokrągłych wysp. Do globusa dołączył komentarz Geographica.

Najstarszy globus arabski pochodzi z roku 1080.

Nowych inspiracji do budowy globusów dostarczyła działalność niemieckiego kosmografa i odkrywcy Martina Behaima - twórcy zachowanego do dzisiaj obiektu z 1492 roku. Na tym globusie o nazwie Erdapfel, którego nazwa w bezpośrednim tłumaczeniu oznacza "Jabłko ziemskie", nie ma jeszcze Północnej ani Południowej Ameryki.

Globus z 1510 roku, również jego autorstwa, zwany Jagiellońskim (przechowywany w Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego), jest jednym z pierwszych, na których Ameryka jest już oznaczona.
Znanym wytwórcą globusów i autorem prac na ich temat był V.M. Coronelli.

Ciekawostki:
  Geografowie z Włoch znaleźli najstarszy globus na świecie, wykonany na skorupce strusiego jaja. Jest to mapa przedstawiająca Amerykę Północną jako dwie osobne wyspy i wygrawerowana została z niezwykłą starannością.
Przypuszcza się, że mapa została wykonana na początku XVI wieku (około 1504 roku), a jej autorem był najprawdopodobniej Leonardo da Vinci. Naukowcy przypuszczają, że odkrycie mogło być pierwowzorem miedzianego globusa Hunta-Lenoxa z 1510 roku, i mapy Martina Waldseemüllera.
Największy globus świata: "Eartha" znajduje się w amerykańskim mieście Yarmouth w stanie Maine. Globus powstał w 1998 roku i był budowany przez dwa lata. Jego konstrukcja oparta jest na szkielecie złożonym z 6 tysięcy aluminiowych części, pokrytych 792 panelami map. Podświetlana ogromna kula o średnicy ponad 12 metrów, ważąca 2,5 tony jest umieszczona w szklanym pomieszczeniu - dzięki temu widoczna jest z amerykańskiej drogi nr. 1. Konstrukcja przedstawia świat w skali jeden do miliona, co oznacza, że jeden milimetr powierzchni globusa odpowiada jednemu kilometrowi na Ziemi. Dodatkowo, globus jest pochylony pod kątem 23,5 stopnia co oddaje naturalne nachylenie osi naszej planety i może się obracać tak, że jeden obrót trwa od minuty do godziny, W roku 1999 trafił do "Księgi rekordów Guinessa".