Narzędzie pociągowe do płytkiej uprawy roli, służące głównie do spulchniania gleby.
Stosowana bywa najczęściej po orce do rozdrabniania roli, lub po zasiewie, w celu przykrycia materiału siewnego cienką warstwą rozdrobnionej gleby, oraz różnych prac pielęgnacyjnych.
Ponadto używa jej się także do usuwania kłączy i rozłogów chwastów. Napędzana (ciągnięta) przy pomocy ciągnika lub konia.
Wywodzi się z prabrony, tzw. brony gałęziowej - wiązki chrustu lub wierzchołka drzewa ciągnionych przez człowieka.
W późniejszym okresie udoskonalono ją przez sczepienie ze sobą poprzecznymi łatami kilku pni młodych drzew o przeciętych gałęziach i wprowadzono do ciągnięcia woły lub konie. W północnej Polsce używano takiej brony do XIX wieku i nazywano ją sękatką, smykiem, broną orczykową.
W Indiach wynaleziono bronę - grabie, składającą się z grubej deski z drewnianymi kołkami, dyszla i rękojeści dla robotnika; rozpowszechnili ją w Azji Chińczycy jako bronę chińską.
Z niej rozwinęła się we wczesnym średniowieczu w Chinach i północnej oraz środkowej Europie (kraje śródziemnomorskie nie znały w starożytności i częściowo w średniowieczu brony, zastępując ją belką, deską, walcem) brona beleczkowa, czyli ramowa. Składała się ona z drewnianej ramy o poprzecznych beleczkach z drewnianymi lub żelaznymi zębami.
W Polsce i na Rusi przejściem od gałęziówki do brony beleczkowej były brony laskowe, witkowe, polskie, kokoszki, wykonane z pęków prętów leszczynowych, powiązanych łykiem w kratę i z osadzonymi na skrzyżowaniach kołkami dębowymi lub grabowymi. Od XVI wieku rozpowszechniały się w Polsce po folwarkach zwykłe brony beleczkowe z zębami drewnianymi, "bronikami", lub żelaznymi gwoździami.
W 1839 roku, Anglik W. Armstrong opatentował wynalazek całkowicie żelaznej brony zygzakowatej, ulepszonej przez J. Howarda, gdzie każdy ząb znaczył swój własny ślad. Stała się ona punktem wyjścia dalszych ulepszeń.
Obecnie stosowane są najczęściej brony:
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
![]() |
Ze względu na ich masę, a co za tym idzie głębokość spulchniania gleby, podzielić możemy brony na lekkie, spulchniające rolę na głębokość 2-5 cm; średnie (4-6 cm głębokości), i ciężkie (6-10 cm).