Spiż

Stop miedzi z cyną, cynkiemołowiem, czasem zaliczany do brązów, stop odlewniczy.

Powstał prawdopodobnie przez przypadek - w którymś momencie zostały zachwiane proporcje brązu przez domieszki innych metali zawartych w rudach. Zawiera więcej cyny (około 11%) niż brąz cynowy (do 9%).
Zawartości cynku i ołowiu są odpowiednio w granicach 2–7% i 2–6%.

Ten stop znany był już w starożytności i stosowany do wyrobu np: broni siecznej, podobnie jak inne stopy miedzi.

W średniowieczu odlewano z niego dzwony (stąd nazwa dzwon spiżowy), zaś w czasach późniejszych armaty. W trakcie wojen często miało miejsce przetapianie dzwonów na broń.

Spiż charakteryzuje się dobrą lejnością i skrawalnością, a z uwagi na to, że jest twardy prawie jak żelazo, odporny na korozję i ścieranie, oraz podwyższoną temperaturę (do 225° C). Pewnie dlatego wykorzystywano go szeroko przy produkcji części maszyn, osprzętu pojazdów, silników i traktorówłożysk pracujących przy stałym obciążeniu, oraz wyrobów zdobniczych, a także w ludwisarstwie.

W dzisiejszych czasach stosowany głównie w rzeźbiarstwie i do wyrobu elementów ozdobnych.

W literaturze często był symbolem trwałości i niezmienności.


Wykonane ze spiżu:
  Jedną z trzech bram, przez którą można się dostać na teren państwa watykańskiego jest tzw. Spiżowa Brama (wł. Portone di bronzo), znajdująca się w kolumnadzie po prawej stronie placu Św. Piotra.
  Na wieży katedry Wawelskiej znajduje się dzwon ZYGMUNT, odlany przez Hansa Behema z Norymbergii i pierwszy raz uruchomiony 13 lipca 1521 roku (na ilustracji powyżej).