Przyrząd optyczny, służący do oglądania fotografii stereoskopowych - przestrzennych.
Patrzący przez stereoskop widz, ma wrażenie przestrzenności i trójwymiarowości oglądanej sceny dzięki temu, że jednocześnie ogląda dwa zdjęcia tego samego obiektu, ale wykonanych z różnych punktów widzenia.
Prawdopodobnie pierwszym, który interesował się iluzją widzenia przestrzennego już w XVI wieku, był włoski lekarz i wynalazca Giambattista della Porta. Zjawisko to opisał w książce z roku 1593.
Zauważył, że jeśli narysuje się dwa obrazy np. człowieka - z dwóch nieco różnych perspektyw, a następnie spojrzy na każdy z nich innym okiem, to mózg ułoży je w trójwymiarowy widok, ponieważ każde oko widzi nieco inną perspektywę.
Z tamtego czasu zachowała się też para rysunków ukazująca tę samą postać widzianą z dwóch punktów, jak gdyby lewym i prawym okiem malarza - być może zostały wykonane na zamówienie Giambattisty.
Pierwszy aparat do oglądania obrazów przestrzennych zbudował w roku 1838 fizyk angielski, sir Charles Wheatstone. Jemu również urządzenie zawdzięcza swoją nazwę - stereoskop. Jednak ze względu na skomplikowaną budowę, jego nieporęczny stereoskop zwierciadlany pozostał tylko ciekawostką bez praktycznego zastosowania.
Dziesięć lat później, brytyjski uczony David Brewster udoskonalił pomysł Wheatstone’a. Dwa zdjęcia wykonane aparatem o dwóch obiektywach rozstawionych na odległość podobną do rozstawu oczu ludzkich, oglądane przez dwa klinowe szkła powiększające, zadziwiały naturalistycznym odwzorowaniem przestrzeni.Zademonstrowane po raz pierwszy publicznie w roku 1851 na londyńskiej Wystawie Światowej fotografie stereoskopowe, wzbudziły nawet zachwyt królowej Wiktorii.
Do roku 1856 sprzedano na świecie pół miliona stereoskopów, pomimo faktu, że stereoskopy Brewstera w obudowach skrzynkowych były drogie, ciężkie i niewygodne w użyciu.
Prosty, lekki i tani soczewkowy stereoskop ręczny, nadający się do oglądania stereogramów na podłożu nieprzezroczystym - papierowym, naklejanych na tekturkach o wymiarach 89 × 179 mm (3,5 × 7 cali), skonstruował amerykański lekarz i powieściopisarz Oliver Wendell Holmes Sr.
Z racji prostej konstrukcji i prostoty obsługi, stereoskop stał się powszechnym wyposażeniem XIX-wiecznych salonów.
Konstruktor nie opatentował swojej konstrukcji, która wkrótce została uznana za powszechny standard i przetrwała bez zmian przez ponad pół wieku, nie przynosząc jednak wynalazcy żadnych korzyści materialnych.