Pierwiastek chemiczny z grupy niemetali, symbol C (z łaciny) - carboneum.
Jest na czwartym miejscu najczęściej występujących pierwiastków we Wszechświecie, po wodorze, helu i tlenie. W ciele człowieka, jest po tlenie najliczniejszym pierwiastkiem ze względu na masę (ok. 18,5%) i jest chemiczną podstawą życia.
Węgiel jest jednym z niewielu pierwiastków znanych już w starożytności.
Pierwszym, który stwierdził, że węgiel jest substancją prostą, był francuski fizyk i chemik Antoine Lavoisier. W wydanym przez niego w roku 1789 dziele Traité Élémentaire de Chimie znalazła się tabela substancji prostych, w której węgiel został zaliczony do pierwiastków.
Pierwiastek ten odegrał dużą rolę w teorii flogistonu, zgodnie z którą węgiel był uważany za czysty flogiston.
Od bardzo dawna znane były dwie odmiany alotropowe węgla - diament i grafit, jednak przez długi czas obydwie te postaci węgla były uznawane za dwie odrębne substancje. Znany był też fakt, że w odpowiednio wysokiej temperaturze diament można spalić bez pozostawienia popiołu.
Lavoisier przeprowadził badania gazów powstających w wyniku spalania diamentu i grafitu, po czym stwierdził, że w obydwu przypadkach uzyskany gaz jest tym samym dwutlenkiem węgla.
Odkrycie dwutlenku węgla było tym czynnikiem, który pozwolił na stwierdzenie, że i diament i grafit są różnymi odmianami tego samego pierwiastka.
Dziesięć lat później, w roku 1797 angielski chemik i botanik Smithson Tennant odkrył, że spalenie tych samych ilości diamentu i grafitu daje w efekcie tę samą ilość dwutlenku węgla.
Właściwości fizyczne węgla zależą od odmiany w jakiej występuje.
Oprócz grafitu i diamentu znanych jest kilka odmian alotropowych węgla, i wszystkie te odmiany są w warunkach normalnych ciałami stałymi.
Wszystkie formy występowania węgla są wysoce stabilne, wymagają wysokiej temperatury żeby przereagować nawet z tlenem.
Istnieją trzy naturalnie występujące izotopy węgla: stabilne 12C i 13C, oraz promieniotwórczy 14C o czasie połowicznego rozpadu równym około 5700 lat, którego używa się do określenia wieku wykopalisk archeologicznych.
Za opracowanie metody datowania węglowego, chemik amerykański Willard Libby otrzymał w 1960 roku Nagrodę Nobla.
Największe ilości nieorganicznego węgla występują w postaci skał wapiennych, dolomitów oraz dwutlenku węgla, natomiast znaczne ilości węgla organicznego znajdują się w paliwach kopalnych, które jako paliwo zaczęto stosować już od IX wieku.
Węgiel tworzy więcej związków niż wszystkie inne pierwiastki chemiczne, a jego związki organiczne odgrywają we współczesnej gospodarce ogromną rolę. Są nimi np. tworzywa sztuczne, włókna syntetyczne, barwniki, antybiotyki, kauczuk syntetyczny, kosmetyki, środki pędne, chłodnicze itp.
Tlenek węgla CO jest substancją wyjściową w wielu syntezach organicznych, z kolei dwutlenek węgla CO2 w stanie stałym jest środkiem chłodzącym (suchy lód).
Jako pierwszy, polską nazwę - węgiel - zaproponował Filip Neriusz Walter.
Obecnie znamy jeszcze inne, niezwykłe odmiany węgla takie jak fulereny, nanorurki, grafen, które posiadają niezwykłe właściwości fizykochemiczne.