Zestawienie wszystkich pierwiastków chemicznych w postaci tabeli.
400 lat przed Chrystusem, panowało ogólne przeświadczenie, że świat składa się jedynie z czterech elementów - są to ogień, woda, ziemia i powietrze. Na początku XIX wieku ludzie wiedzieli już jednak znacznie więcej, znali też około 60 pierwiastków.
Dlatego też nastąpiły pierwsze próby jakiegoś usystematyzowania i uporządkowania tej wiedzy.
Podjęte zostały pierwsze próby znalezienia zależności pomiędzy fizycznymi i chemicznymi właściwościami pierwiastków, a ich masą atomową - i tak oto, w roku 1829, niemiecki chemik Johann Wolfgang Döbereiner zwrócił uwagę na fakt, że spośród trzech pierwiastków wykazujących podobne właściwości chemiczne, można dobrać taki, który ma masę atomową równą połowie sumy mas atomowych dwóch pozostałych pierwiastków - tzw. "triady Döbereinera".
W kolejnych latach następowały mniej lub bardziej udane próby uporządkowania pierwiastków według różnych kluczy.
W latach 1862 - 1863, francuski chemik Béguyer de Chancourtois opracował geometryczny schemat układu pierwiastków, który nazwał "śrubą teluryczną", a rok później (1864) tym razem angielski chemik John Alexander Newlands uszeregował pierwiastki wg ich wzrastającej masy atomowej i stwierdził, że co ósmy pierwiastek, poczynając od dowolnie obranego (w szeregu), stanowi rodzaj powtórzenia pierwszego, podobnie jak ósma nuta w oktawie.
W tym samym roku, pochodzący z Niemiec chemik Julius Lothar Meyer, uporządkował wszystkie znane wówczas pierwiastki w ten sposób, że te o takich samych właściwościach chemicznych umieścił jedne pod drugimi, natomiast pierwiastki o sąsiadujących masach atomowych obok siebie.
Jednak za właściwego twórcę układu okresowego uważa się powszechnie i chyba słusznie, rosyjskiego chemika Dmitrija Mendelejewa. Podjął on próbę ułożenia pierwiastków w tabeli, w oparciu o ich masy atomowe dzieląc je na okresy (poziome) i grupy (pionowe) - odwrotnie niż w następnych wersjach. Grupy zawierają pierwiastki podobne (naturalne rodziny pierwiastków).
Dopiero po kilku latach, w roku 1869, Mendelejew odważył się opublikować pierwszy układ okresowy. Brakowało mu w nim szeregu pierwiastków, dlatego publikując w roku 1871 kolejną, ulepszoną wersję swego układu zostawił w niej miejsca wolne, przeznaczone dla pierwiastków wówczas jeszcze nie znanych, ale które w przyszłości miały być odkryte i których masę atomową i właściwości chemiczne Mendelejew przewidział.
O słuszności jego tezy świadczy najlepiej fakt, że jeszcze za jego życia odkryto 3 przepowiedziane przez niego pierwiastki: gal, skand i german, zaś po jego śmierci trzy kolejne: ren, technet i astat. Dwa ostatnie to pierwiastki sztuczne.
Obecna wersja układu okresowego pierwiastków została poprawiona w roku 1913, na podstawie opublikowanej przez Henry'ego Moseleya tabeli liczby protonów, neutronów i elektronów w kolejnych pierwiastkach.
Okazało się, że podstawę uszeregowania pierwiastków stanowi nie masa atomowa (jak sądził Mendelejew), lecz liczba atomowa pierwiastka (równa ładunkowi elektrycznemu jądra atomu danego pierwiastka wyrażonemu w ładunkach elementarnych).
Dziś układ okresowy liczy 118 pierwiastków. Najlżejszym jest wodór.
Dla niektórych układ okresowy stał się nawet muzyczną inspiracją. W 1959 roku Amerykanin Tom Lehrer napisał nawet piosenkę The Elements, w której zawarł nazwy wszystkich odkrytych do tego czasu 102 pierwiastków.
Zobacz Układ Okresowy Pierwiastków w technologii AJAX.