Drobny przedmiot złotniczy i jubilerski służący do ozdoby ciała i stroju.
Biżuteria (z francuskiego bijouterie, od bijou - klejnot) wykonywana jest zazwyczaj z metali i kamieni szlachetnych, lub ozdobnych.
Pierwsze celowo wykonane ozdoby liczą sobie niemal 100 tysięcy lat. Są to paciorki z przewierconych i pomalowanych ochrą muszelek, które odkryto w marokańskiej grocie w Afryce.
Być może wcale nie służyły do ozdoby, ponieważ biżuteria nie zawsze pełniła wyłącznie funkcję ozdobną. Jako, że początkowo nosili ją wyłącznie mężczyźni, być może służyła im jako talizman mający dopomóc w walce lub polowaniu...
W późniejszych wiekach - do funkcji religijnej i ozdobnej biżuterii - doszła jeszcze funkcja użytkowa: szczególnie wyraźna przy dekoracji stroju (agrafy, klamry, guzy, brosze, spinki do mankietów itp.)
Biżuteria stosowana była również jako oznaka władzy, prestiżu, zamożności czy też przynależności klasowej.
Najstarsze precjoza z metali (brąz, miedź, srebro i złoto) wykonano około 3500 roku p.n.e.
W starożytnym Egipcie klejnoty najczęściej pełniły funkcję magiczną i religijną. Popularne wówczas amulety towarzyszyły swoim właścicielom zarówno za życia, jak i po śmierci. Uznaniem cieszyły się także bransolety noszone na rękach i nogach, a także szerokie obręcze funkcjonujące jako naszyjniki wykonywane ze złota i kamieni lub (dla tych mniej zamożnych) z kilku rzędów fajansowych kolorowych paciorków.
W Grecji najwspanialsza biżuteria powstała około V-IV wieku p.n.e. Dominującymi motywami zdobniczymi były kwiaty, liście i zwierzęta. Bransolety wytwarzane były ze złota i srebra, ale także ze złoconego brązu i miały przeważnie formę węża lub rozciętej obręczy, których końcom nadawano kształt lwich głów i innych stworzeń. Podobnie wyglądały kolczyki będące miniaturą bransolet.
Fenicjanie również wytwarzali biżuterię - w ich wyrobach widać duże wpływy sztuki egipskiej, etruskiej i egejskiej. Opracowali i wyspecjalizowali się w produkcji biżuterii filigranowej, która polega na skręcaniu drobnych drucików, lutowaniu ich i następnie rozklepywaniu. W efekcie uzyskiwali ażurowe wzory o charakterystycznych ząbkowanych krawędziach.
Ich innym pomysłem była biżuteria granulowana - tutaj z kolei przyklejano do płaskiej powierzchni maleńkie złote kuleczki, tworzące wymyślne dwuwymiarowe wzory.
Prawie wszyscy Rzymianie - zarówno kobiety, jak i mężczyźni nosili pierścienie. W czasach republiki rzymskiej większość obywateli mogła nosić jedynie pierścienie z żelaza.
Prawo noszenia złotego pierścienia - oznaki sprawowanego urzędu - mieli wyłącznie państwowi dygnitarze i senatorzy. Również Rzymianie, którzy uwielbiali kamienie szlachetne - głównie szmaragdy, jako pierwsi odkryli zalety diamentów. Modne stały się też agrafy spinające tuniki oraz spinki do upinania koków, wykonane z kości słoniowej zakończone perłą, lub złotą kulką.
W średniowieczu ogromną wagę przywiązywano do symboliki kamieni, wierząc w ich magiczną i uzdrawiającą moc.
Rozkwit sztuki jubilerskiej nastąpił w XVI i XVII wieku. Wprowadzono wówczas wzorniki, tj. książki zawierające ilustracje z najmodniejszymi wzorami biżuterii, dzięki którym w całej Europie wytwarzano biżuterię o podobnej stylistyce. Najwięcej błyskotek nadal nosili mężczyźni.
W końcu XVII wieku królem klejnotów zostały diamenty, detronizując uwielbiane wcześniej rubiny.
Dopiero w XVIII wieku biżuteria zaczęła być domeną kobiecego stroju, a wraz z wprowadzeniem dużych dekoltów popularną ozdobą stały się wisiory i naszyjniki. W latach trzydziestych XIX wieku pojawiła się niedroga biżuteria pamiątkowa w postaci medalionów i pierścieni opatrzonych miłosnymi sentencjami i dedykacjami. Na początku XX wieku przyszedł czas na platynę. Wcześniej, z powodu bardzo wysokiej temperatury topnienia, jubilerzy nie tworzyli z niej ozdób.
Ostatni wiek to czas podróbek znanych producentów. Cenne diamenty imituje szkło, a tanie metale szlachetne kruszce.
Ciekawostka:
Najstarszą odkrytą do tej pory złotą biżuterię zawiera grobowiec z nekropolii warneńskiej w Bułgarii (około 4600 p.n.e.). Nekropolia została odkryta w 1972 roku nad jeziorem Warna.
Na powierzchni 3500 m² znaleziono tam liczne pozostałości z epoki prehistorycznej (neolit, chalkolit). Na światło dzienne wydobyto blisko 280 grobowców, w których odkryto wiele elementów biżuterii - bransoletki, naszyjniki z pereł, tiary, wyrafinowane zdobienia, obie części paska, monety, broń i narzędzia (złote berła, topory i groty oszczepów), oraz pięknie zdobioną ceramikę.