Prawo właściciela rozwiązania technicznego do wyłącznego korzystania z wynalazku.
Pierwszym, który zaproponował, żeby odznaczać ludzi którzy wynaleźli coś pożytecznego dla państwa (w czym można upatrywać zalążków prawa patentowego), był grecki architekt z IV wieku p.n.e. - Hippodamos z Miletu.
Z kolei prawdopodobnie pierwszym krajem, który rozpoczął przyznawanie patentów była Anglia.
3 kwietnia 1449 roku, angielski rzemieślnik flamandzkiego pochodzenia, John z Utynam otrzymał od króla Henryka VI oficjalne pismo, nadające mu dwudziestoletni monopol na produkcję w Anglii szkła witrażowego.
Pismo to było w istocie listem otwartym (z łacińskiego: litterae patentes), potwierdzającym publicznie przyznanie przywileju.
Kolejny patent przyznano w Anglii dopiero sto lat później - 26 kwietnia 1552 roku. Dotyczył on również produkcji szkła (tym razem optycznego), a otrzymał go Henry Smyth.
Pierwszym człowiekiem, który zyskał specjalną ochronę prawną dla swojego wynalazku, był włoski architekt Filippo Brunelleschi. W roku 1421 Rada Miejska Florencji przyznała mu monopol na przewożenie ładunków po rzece Arno łodziami jego konstrukcji - przez trzy lata nikt nie mógł "zbierać owoców jego geniuszu".
Pierwszy akt prawny regulujący kwestie patentowe powstał w roku 1474 w Wenecji (tzw. Ustawa Wenecka).
Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej powstał 28 grudnia 1918 roku, a 10 listopada 1919 roku Polska przystąpiła do Konwencji Paryskiej o ochronie własności przemysłowej. 24 kwietnia 1924 roku przyznano w Polsce pierwszy patent.
Zagadnienia związane z wynalazczością i patentami ujęte są w Dzienniku Ustaw nr. 26 z 8 kwietnia 1993 roku. Pod pozycją nr. 118 znajduje się Ustawa o Urzędzie Patentowym Rzeczpospolitej Polskiej. Do zakresu działania Urzędu Patentowego należy przyjmowanie i badanie zgłoszeń dotyczących przedmiotów własności przemysłowej takich jak: wynalazki, wzory użytkowe, wzory zdobnicze i znaki towarowe dokonywanych w celu uzyskania ochrony.
Urząd Patentowy wydaje: "Wiadomości Urzędu Patentowego". Pod pozycją 117 znajduje się ustawa o wynalazczości.
Patent - prawo do wyłącznego korzystania z wynalazku przez określony czas.
Wynalazek - każde nowe rozwiązanie, które spełnia następujące kryteria zdolności patentowej:
1 - jest rozwiązaniem natury technicznej, choć sam problem którego dotyczy, nie musi być techniczny,
2 - stanowi nowość obiektywną, czyli jest to nowość w skali świata,
3 - odznacza się określonym poziomem wynalazczości, (rozwiązanie zaskakujące fachowców),
4 - musi nadawać się do zastosowania.
Zgłoszenie wynalazku w celu uzyskania patentu dokonuje się przez wniesienie do Urzędu Patentowego podania, wraz z opisem wynalazku ujawniającym jego istotę, zastrzeżeniami patentowymi, skrótem opisu i rysunkami patentowymi. Bardziej szczegółowe informacje dotyczące tego zakresu można znaleźć w broszurze Urzędu Patentowego.
Po uzyskaniu patentu nabywa się prawo wyłącznego korzystania z wynalazku w sposób zarobkowy lub zawodowy, na całym obszarze państwa. Patent trwa 20 lat (w Polsce) od daty zgłoszenia wynalazku w Urzędzie Patentowym.
Zgłaszając wynalazek do opatentowania musimy liczyć się z następującymi kosztami:
- Koszt dokonania zgłoszenia (na dziś w Polsce około 120 $; w Japonii 1900 $),
- Po przyznaniu patentu należy ponieść koszt ochrony patentowej na 10 lat (w Polsce 1030 $).
Prawo do patentu oraz sam patent są zbywalne i podlegają dziedziczeniu. Umowa o przeniesieniu praw wymaga zachowania formy pisemnej, pod rygorem nieważności. Każdy właściciel patentu może za pośrednictwem Urzędu Patentowego zgłosić zastrzeżenie patentowe w dowolnych krajach świata, wnosząc odpowiednie opłaty. Oprócz zbywania (sprzedaży) prawa do patentu stosuje się także licencje, czyli wyrażanie zgody - uprawnień na korzystanie z patentu na uzgodnionych warunkach finansowych.
Uwaga!: Rozwiązanie uważa się za nowe (czyli spełniające kryterium zdolności patentowej), jeśli przed datą wg. której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania patentu nie zostało udostępnione do wiadomości powszechnej w sposób ujawniający dla znawcy dostateczne dane do jego stosowania w szczególności przez publikację, jawne stosowanie lub wystawienie na wystawie publicznej.
Nie udziela się patentów na:
nowe odmiany roślin i ras zwierząt oraz biologiczne sposoby hodowli roślin lub zwierząt.
sposoby leczenia chorób w dziedzinie medycyny i weterynarii oraz ochrony roślin.
wynalazki z których korzystanie było by sprzeczne z obowiązującym prawem lub porządkiem publicznym.
programy do maszyn cyfrowych.
produkty przemian jądrowych.
naukowe zasady i odkrycia.
Projekty racjonalizatorskie:
Za projekt racjonalizatorski może być uznane przez podmiot gospodarczy (nie Urząd Podatkowy), rozwiązanie zgłoszone przez twórcę, nadające się do zastosowania.
Wzór użytkowy:
Wzorem użytkowym podlegającym ochronie jest nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci. Na wzory użytkowe wydawane są świadectwa ochronne przez Urząd Patentowy. Prawo to trwa 5 lat od daty zgłoszenia.