Element urządzenia, utrzymujący zadaną temperaturę poprzez aktywne działanie.
Czasem jest to również kompletne urządzenie, utrzymujące stałą temperaturę i zawierające układ sterowania, oraz wyposażone w (najczęściej elektryczny) układ grzewczy, oraz chłodzący.
Prawdopodobnie pierwszym, który próbował zbudować urządzenie mające utrzymywać stałą temperaturę w inkubatorze dla kurcząt, był Cornelius Drebbel, już około 1620 roku w Anglii.
Pierwszy termostat mechaniczny opisał i skonstruował szkocki chemik, Andrew Ure w 1830 roku. Był to termostat, w którym bimetaliczny pasek w odpowiedzi na podwyższoną temperaturę wyłączał styki elektryczne - te z kolei sterowały źródłem ogrzewania lub chłodzenia.
W roku 1886, urodzony w Szwajcarii Albert Butz, wynalazł termostat elektryczny i opatentował go w Stanach Zjednoczonych. Później założył firmę Butz Thermo-electric Regulator Company produkującą właśnie termostaty.
Dzisiaj termostaty elektroniczne wykorzystują termistor, lub inny czujnik półprzewodnikowy.
Takie urządzenie znalazło naprawdę wiele zastosowań: wśród tych najważniejszych wymienić można inkubator dla noworodków, układ sterujący pracą chłodziarki, albo element układu chłodzenia silnika spalinowego w samochodzie.
Oprócz tego termostat można znaleźć w żelazku, klimatyzatorze, łaźni, saunie, oraz wszędzie tam, gdzie pożądane jest utrzymywanie stałej temperatury.
Czasami nazwa termostat używana jest również w stosunku do urządzenia o charakterze biernym, utrzymującego temperaturę dzięki dobrej izolacji cieplnej np. termos.
