Materiał piśmienny wytwarzany jeszcze przed naszą erą, z włókien rośliny o tej samej nazwie.
Był używany w Egipcie od III tysiąclecia p.n.e.
W starożytności rozpowszechniony był w krajach śródziemnomorskich.
Z cienkich, szerokich włókien papirusu sklejano arkusze, które prasowano i suszono na słońcu.
Następnie arkusze łączono w zwoje, zazwyczaj szerokości do 30 cm i długości kilku metrów, a niekiedy mające kilkadziesiąt metrów długości.
Papirus był materiałem stosunkowo kruchym i nietrwałym. W średniowieczu został wyparty przez papier.
Produkcja papirusu:
Papirus zajmował bardzo ważną rolę w egipskim eksporcie. Starożytni używali go jako środka płatniczego, dlatego też jego produkcja, podobnie jak dzisiaj prawo do drukowania banknotów, została objęta państwowym monopolem i otoczona ścisłą tajemnicą.
Cibora papirusowa, z której go wytwarzano, rosła obficie wzdłuż brzegów Nilu, wyprodukowanie beli papirusu nie było więc kosztowne.
Z jednej łodygi uzyskiwano około dwudziestu kart, mających średnio osiemnaście centymetrów wysokości i dwadzieścia kilka centymetrów szerokości. Następnie łączono je klejem (sporządzonym z wody, mąki i octu) tworząc zwój. Liczba kart w zwoju zazwyczaj nie przekraczała dwudziestu. Cały proces produkcji trwał około dwóch tygodni.
Papirus pozostał podstawowym materiałem piśmienniczym wczesnego średniowiecza - w kancelarii papieskiej używano go aż do XI wieku.
Etapy produkcji papirusu:
1. Tylko dolna część łodygi cibory papirusowej, o długości 50 - 60 centymetrów, nadaje się do produkcji (obrana z pokrywającego ją łyka).
2. Obrane łodygi tnie się na długie, wąskie paski. Następnie są one segregowane i ugniatane. Później układa się je w równe pęczki.
3. Surowiec musi być odpowiednio wilgotny.
Dlatego pęczki są moczone przez trzy dni w wodzie.
4. Warstwy pasków układa się na formie - jedną pionowo, drugą poziomo - starając się, aby brzegi pasków zachodziły na siebie.
5. Formę przykrywa się płótnem i ubija specjalną prasą aż włókna puszczą sok, który spoi warstwy. Wysuszoną na słońcu formę poleruje się za pomocą muszli lub kości słoniowej.
6. Ręczna produkcja powoduje, że trudno trafić na dwa identyczne egzemplarze. Arkusze różnią się m.in. odcieniem i stopniem przezroczystości.