Urządzenie służące do określenia ciepła spalania, oraz wartości opałowej różnych materiałów.
Ten przyrząd laboratoryjny mierzy ciepło wydzielane lub pobierane, na przykład podczas spalania takich materiałów jak: węgiel kamienny, brunatny, biomasa, olej, oraz produkty spożywcze.
Poza tym, wykorzystywany jest do wyznaczania ciepła właściwego cieczy i ciał stałych, ciepła topnienia i ciepła parowania. Pomiar kalorymetryczny umożliwia też badanie zmian w czasie wartości termodynamicznych takich jak entalpia i entropia, umożliwiając szczegółową analizę przemian zachodzących w analizowanym układzie.
Pierwszym urządzeniem był kalorymetr wodno-lodowy, w którym efekt cieplny przemiany mierzono ilością wody wytopionej z lodu, umieszczonego w płaszczu chłodzącym urządzenia, który skonstruowali Antoine Lavoisier i Pierre Simon de Laplace w 1780 roku.
Prosty kalorymetr składa się z termometru przymocowanego do metalowego pojemnika wypełnionego wodą i zawieszonego nad komorą spalania. Bardzo ważne jest, żeby kalorymetr był szczelny i dobrze zaizolowany, tak aby jego zawartość nie zyskiwała ani nie traciła ciepła do otoczenia, oraz wykonany z materiału o niskiej pojemności cieplnej, tak aby tylko niewielka ilość ciepła była wymieniana pomiędzy zawartością a kalorymetrem.
W 1881 roku, francuski chemik Marcellin Berthelot, zbudował ze stali kwasoodpornej tzw. bombę kalorymetryczną (na ilustracji). W jej wnętrzu umieścił komorę spalającą, zawór do wtłaczania tlenu, elektrody kontaktowe, termometr i mieszadło.
Wyróżniamy następujące rodzaje kalorymetrów:
kalorymetr wodno-lodowy;
bomba kalorymetryczna;
kalorymetr przepływu ciepła;
kalorymetr bilansu ciepła;
kalorymetr różnicowy.